บทความนี้มีเนื้อหาเกี่ยวกับการล่วงละเมิดทางเพศ การคุกคามทางเพศ และการข่มขืน
เปิดเผยเนื้อหาบางส่วนของภาพยนตร์
ฉันเคยถูกล่วงละเมิดทางเพศครั้งแรกตอน ม.ต้น ตอนนั้นยังไม่รู้จักคำว่าล่วงละเมิดหรือคุกคามทางเพศด้วยซ้ำ
เรื่องเกิดขึ้นในค่ายลูกเสือ ฉันยังเป็นตุ๊ดเด็กคนหนึ่งที่ไม่อยากอาบน้ำรวมกับเพื่อนเพศชายคนอื่นเพราะกลัวจะโดนแกล้งจึงแยกไปอาบในอีกห้องหนึ่ง มันเป็นห้องน้ำเก่าๆ ที่ดูทรุดโทรมจนไม่มีใครอยากใช้ ทุกอย่างดูเหมือนดำเนินไปอย่างปกติ แต่ขณะกำลังถูสบู่ ฉันได้ยินเสียงหัวเราะคิกคักดังมาจากผนังกำแพงห้องน้ำ
แล้วฉันก็เพิ่งรู้ว่าห้องน้ำมีรูเกือบสิบรูที่สามารถส่องเข้ามาจากด้านนอก ในรูนั้นมีสายตาหลายคู่กำลังจับจ้องอยู่ โดยสัญชาตญาณ ฉันก้มหลบในมุมที่มั่นใจว่าพวกเขาจะไม่เห็น เด็กผู้ชายข้างนอกหัวเราะใหญ่เหมือนเขาสะใจที่ฉันรู้ตัว ไม่แน่ใจว่านั่งคุดคู้อยู่ตรงนั้นนานเท่าไหร่ แต่จำได้ว่าร้องไห้ กระทั่งสงบสติอารมณ์ตัวเองได้ก็รีบแต่งตัวออกมา แต่เด็กผู้ชายพวกนั้นยังรออยู่ด้านนอก เมื่อเห็นฉันพวกเขาก็ระเบิดเสียงหัวเราะ ออกปากล้อเรื่องรูปร่างกันสนุกสนาน ทำท่าเลียนแบบท่าทางการอาบน้ำของฉันกันใหญ่
พวกเขาล้อฉันแบบนั้นต่อไปจนจบค่าย และบอกต่อเพื่อนผู้ชายคนอื่นๆ จนใครเจอฉันก็จะทำท่าล้อแบบเดียวกัน ส่วนฉันก็ทำอะไรไม่ได้นอกจากเดินหนี
ถึงจะดูเล็กน้อยถ้าเทียบกับกรณีถูกล่วงละเมิดทางเพศแบบอื่นๆ ที่ร้ายแรงกว่าอย่างการโดนลวนลามหรือข่มขืน แต่การละเมิดก็คือการละเมิด เล็กน้อยหรือใหญ่โตแค่ไหนก็คือการละเมิด และมันทำให้ฉันเข้าใจความรู้สึกของผู้ถูกกระทำได้ไม่ต่างกัน
ตั้งแต่นั้น บางครั้งที่ฉันต้องไปอาบน้ำในสถานที่ที่ไม่ใช่ห้องตัวเอง ฉันจะกังวลเกินกว่าเหตุและเช็กสถานที่ทุกกระเบียดนิ้ว หลายครั้งที่เห็นรูบนผนังแล้วความทรงจำนั้นจะถูกปลุกขึ้นมา ความเจ็บปวดจากสายตา คำพูด เสียงหัวเราะ และท่าทางที่พวกเขาล้อเลียนยังติดอยู่ในใจฉัน
บางครั้งฉันคิดว่าถ้าย้อนเวลากลับไปได้ ฉันจะไม่ปล่อยเลยตามเลยแล้วทำให้มันเป็นเรื่องใหญ่ ฉันจะฟ้องทุกคนที่ฟ้องได้ เอาเรื่องให้ถึงที่สุด การนึกถึงมันทำให้ฉันรู้สึกได้ว่าความแค้นจากเหตุการณ์นั้นยังฝังอยู่ในตัว และมันรุนแรงพอๆ กับความเจ็บปวด
นั่นคือเหตุผลว่าเมื่อดู Promising Young Woman หนังเรื่องนี้จึงฮุกฉันเป็นอย่างมาก
Not just another #MeToo Movie
แม้ว่าประสบการณ์ของฉันกับ Cassandra (รับบทโดย Carey Mulligan) ตัวเอกของเรื่องจะไม่เหมือนกัน อันที่จริง แคสซานดร้าหรือ ‘แคสซี่’ นั้นไม่ได้เป็นเหยื่อล่วงละเมิดทางเพศตั้งแต่แรกเริ่ม เธอเคยเป็นนักศึกษาแพทย์อนาคตไกลในสถาบันมีชื่อ กระทั่งเหตุการณ์หนึ่งที่เกิดขึ้นกับ Nina เพื่อนสนิทของเธอที่เปลี่ยนแคสซี่ให้เป็นอีกคน เธอลาออกจากสถาบันแพทย์มาอยู่บ้านพ่อแม่ สมัครงานในร้านกาแฟเล็กๆ และใช้ชีวิตซังกะตายไปวันๆ แคสซี่ไม่มีอนาคต มีแต่ความทุกข์ทรมานและความแค้นจากเหตุการณ์เลวร้ายที่เกิดกับเพื่อนเท่านั้นที่จุดไฟให้เธอใช้ชีวิตต่อ
ทุกสัปดาห์ แคสซี่จะไปไนต์คลับสักแห่ง แกล้งทำเหมือนเมาจนยืนไม่ไหว และทุกครั้งจะมี ‘ผู้ชายใจดี’ เข้ามาเช็กว่าเธอโอเคไหม ก่อนเขาจะอาสาพาเธอกลับบ้านแต่จบลงที่ห้องของพวกเขาทุกที “คุณจะทำอะไร” เธอถามด้วยน้ำเสียงเมามาย ให้โอกาสพวกเขาได้พิจารณาตัวเอง จนกระทั่งแน่ใจว่าชายเหล่านั้นควบคุมกำหนัดตัวเองไม่ไหว ยื้อจะมีอะไรกับเธอทั้งที่กำลังเมา หญิงสาวก็จะเอ่ยปากถามพวกเขาด้วยน้ำเสียงปกติและสติครบถ้วนว่า “คุณจะทำอะไร?’ เพราะเห็นเต็มตาว่าเขากำลังจะข่มขืนเธอ!
“เรื่องแบบนี้เกิดขึ้นบ่อยมากจนน่าเศร้า” Emerald Fennell ผู้กำกับที่ควบตำแหน่งโปรดิวเซอร์และคนเขียนบทเล่าให้ BBC News ฟัง “คนที่พยายามมีอะไรกับผู้หญิงที่เมานั้นยังไม่ถูกกล่าวโทษมากพอ มันเป็นสิ่งที่เห็นได้บ่อยในที่ที่ฉันโตมา ฉันคิดว่าตอนนี้มันก็ยังเห็นได้บ่อยในหลายๆ ที่”
เอเมอรัลด์มองเห็นความสำคัญของการเล่าเรื่องนี้ แล้วตัวละครหญิงซ่าที่แกล้งเมาเพื่อทดสอบศีลธรรมของชายหนุ่มก็ถือกำเนิดขึ้น ซึ่งแน่นอนว่าการพูดถึงประเด็นคุกคามทางเพศและ #MeToo ไม่ใช่เรื่องใหม่ (อันที่จริง Margot Robbie หนึ่งในนักแสดงนำจาก Bombshell (2019) หนังว่าด้วยการคุกคามทางเพศในสำนักข่าว Fox News เป็นหนึ่งในโปรดิวเซอร์ของเรื่องนี้และเกือบจะได้เล่นเป็นแคสซี่ด้วย)
แต่สิ่งที่ทำให้ Promising Young Woman แตกต่างคือการเป็นหนังแนวแก้แค้น-สืบสวนสอบสวน-โรแมนติก ที่มาพร้อมคอนเซปต์ ‘Poisoned Popcorn Movie (หนังป๊อปคอร์นเคลือบยาพิษ)’ ที่ดูสนุกและเคลือบแฝงการจิกกัดวัฒนธรรมข่มขืน (rape culture) ได้อย่างแสบสัน
แสบแค่ไหน เริ่มตั้งแต่ชื่อเรื่องที่ล้อมาจากคดีสุดฉาวของ Brock Turner นักศึกษามหา’ลัยแสตนฟอร์ดที่พยายามข่มขืนนักศึกษาหญิงคนหนึ่งขณะที่เธอไม่ได้สติ บร็อกเป็นนักกีฬาว่ายน้ำของมหาวิทยาลัย สื่อบางเจ้าจึงเรียกเขาว่า ‘Promising Young Man (ชายหนุ่มอนาคตไกล)’ ทำให้บางคนจดจำเขาในฐานะนั้นแทนที่จะเป็นผู้ก่อคดี ซึ่งไม่ต่างอะไรกับการมองข้ามความผิดที่เขาทำ
‘I’m a nice guy.’ Dude, You’re not.
จั่วหัวมาว่าเป็นหนังป๊อปคอร์นเคลือบยาพิษ หลายๆ ฉากในเรื่องจึงใส่ความป๊อปสดใสทั้งสีภาพหรือซาวนด์แทร็กที่เลือกใช้ อันที่จริงเอเมอรัลด์เองก็เผยว่ามันเป็นความตั้งใจของเธอที่จะทำให้ฉากหลายฉากและตัวละครหลายๆ ตัวนั้นคล้ายจะหลุดออกมาจากหนังรักสักเรื่อง โดยเฉพาะตัวละครชายซึ่งส่วนใหญ่สวมบทโดยนักแสดงที่เคยเล่นหนังรอม-คอมมาทั้งนั้น
“นี่เป็นหนังเกี่ยวกับคนที่คิดว่าพวกเขาเป็นคนดี ซึ่งโดนคนอื่นบอกว่าจริงๆ แล้วเขาไม่ใช่คนดีหรอก” ผู้กำกับหญิงวัย 35 บอก “ถ้าคุณอยากทำหนังเกี่ยวกับคนดีที่ทำเรื่องเลวร้าย คุณต้องการนักแสดงที่คนดูดูแล้วคิดว่าเขาไว้ใจได้ มั่นใจว่าคนดูจะชอบเขา”
ในแผนการหลอกชายในไนต์คลับของแคสซี่เราจึงได้เห็นตัวละครชายที่พูดว่า “คุณสวยมากเลย” เพื่อให้เธอหุบปาก “ไม่เป็นไรหรอก คุณปลอดภัย” เพื่อวางแผนทำมิดีมิร้าย และ “ผมเป็นคนดี” แต่กลับทำสิ่งที่ตรงกันข้ามกับคำพูด ซึ่งล้วนเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจริงในวัฒนธรรมการดีลกันไปยิ้ม (hookup culture) จากมุมมองของเอเมอรัลด์
ความสนุกคือการเห็นแคสซี่ปอกเปลือกพวกเขาจนไม่เหลือคราบ ในขณะเดียวกันก็ทำให้เราเหล่าคนดูตั้งคำถามว่าแล้วจริงๆ เราจะสามารถไว้ใจใครได้ไหม เพราะบางทีคนที่ไว้ใจที่สุดอาจจะร้ายที่สุด
Revenge never looked promising
ระหว่างที่เรื่องราวดำเนินไป เราจะค่อยๆ เข้าใจว่าทำไมแคสซี่ถึงกลายเป็นคนแบบนี้ได้ หนังแสดงทั้งด้านอ่อนแอที่ทำให้เราเห็นใจเธอ รวมถึงด้านอ่อนไหวในฉากโรแมนติกระหว่างแคสซี่กับ Ryan (รับบทโดย Bo Burnham) ชายหนุ่มที่แอบรักเธอมาตั้งแต่สมัยเรียน ซึ่งหวานซึ้งซะจนอยากลุ้นให้เธอหลุดออกจากวงจรความแค้นได้ไวๆ แต่ปฏิเสธไม่ได้หรอกว่าพาร์ตที่ฉันเอนจอยมากที่สุดคือการตามแก้แค้นทุกคนที่ทำร้ายชีวิตเธอและเพื่อน
Promising Young Woman ไม่เพียงแต่ตีแผ่วัฒนธรรมข่มขืน แต่ชำแหละมันออกมาให้เห็น ทั้งคนกระทำผิดที่ก่อความผิดแล้วลอยนวลไปสร้างอนาคตใหม่ ทนายที่ช่วยเขาให้รอดคดี อธิการบดีของมหา’ลัยที่รับคำร้องเรียนแบบส่งๆ ไปจนถึงเพื่อนสนิทที่รู้ว่าเกิดอะไรขึ้นกับเพื่อน แต่ไม่ยอมช่วยเหลือ
“ตอนนั้นเรายังเด็ก” “ทั้งคู่เมามาก” “บอกไปแล้วใครจะเชื่อ” “ฉันต้องยกผลประโยชน์ให้จำเลย” คำแก้ตัวจากคนเหล่านี้ล้วนกล่าวโทษเหยื่อและหล่อเลี้ยงวัฒนธรรมข่มขืนให้คงอยู่ต่อไปในสังคม และพวกเขาจะไม่รู้ว่ามันร้ายแรงจนกว่ามันจะเกิดขึ้นกับตัวหรือคนที่รัก
น่าสนใจที่ตัวละครทนายซึ่งเป็นหนึ่งในกลุ่มคนที่ช่วยให้คนทำผิดรอดตัว เมื่อแคสซี่ไปหาเขา เธอวางแผนจะไปแหกเต็มที่ แต่พบว่าทนายคนนั้นกลับสำนึกผิด เขากล่าวขอโทษสำหรับความผิดที่เขาทำในอดีต สิ่งพวกนั้นตามหลอกหลอนเขาไม่ต่างจากแคสซี่ และเพียงเธอกล่าวให้อภัยเขา สีหน้าของเธอก็เปลี่ยนไป คล้ายเป็นความรู้สึกใหม่ที่เธอไม่เคยรู้สึกมาก่อน และฉันว่าฉันอาจเข้าใจความรู้สึกนั้น
บางทีที่แคสซี่มูฟออนจากอดีตไม่ได้เพราะสิ่งที่เธอต้องการได้ยินคือคำขอโทษจากคนกระทำ สิ่งที่ติดอยู่ในใจเธอไม่ใช่เพียงเหตุการณ์เลวร้ายที่เกิดขึ้น แต่ยังรวมถึง ‘ความไม่รู้สึกผิด’ ของคนที่ทำ
บางทีการลงโทษทางกฎหมายที่สาสมคงยังไม่พอ แต่ยังเป็นการยอมรับว่าตัวเองผิด ขอโทษ และยอมรับโทษจากสิ่งที่ทำลงไปจริงๆ
Can you guess what every woman’s worst nightmare is?
ในรอบทดลองฉายของ Promising Young Woman เมื่อเรื่องดำเนินมาถึงฉากไคลแมกซ์ สิ่งที่ทำให้ทีมงานตกใจกันมากคืออยู่ดีๆ ก็มีผู้ชมทะเลาะกันกลางโรง คนดูคนหนึ่งดูฉากนั้นแล้วรับไม่ได้จนต้องตะโกนออกมา ขณะที่ผู้ชมอีกคนตะโกนบอกว่า ‘ถ้าไม่ชอบก็เดินออกจากโรงได้’ สุดท้ายคนคนนั้นก็เดินออกไป
ไม่ต่างกับพวกเขา ตอนจบอันสุดแสนจะ controversial นั้นทำให้ฉันขนลุกขนพอง ในขณะเดียวกันฉันก็รักในความสมจริงที่ทำให้เข้าใจคำว่า toxic masculinity (ภาวะความเป็นชายที่เป็นพิษ) ที่ทำร้ายทุกเพศแม้แต่ผู้ชายด้วยกันนั้นเป็นยังไง
สุดท้ายฉันไม่อาจสรุปว่าวิธีการแก้แค้นของแคสซี่มันสมควรหรือเปล่า เวรย่อมระงับด้วยการจองเวรหรือไม่จองเวร แต่สิ่งที่ฉันรู้แน่ๆ คือนี่ไม่ใช่หนังที่สร้างขึ้นมาเพื่อด่าหรือเหมารวมผู้ชาย แคสซี่ไม่ได้อยากแก้แค้นหรืออยากฆ่าใครให้ตาย แต่สิ่งที่เธออยากให้ทุกคนที่เธอตามคิดบัญชีเข้าใจว่าพวกเขากำลังตกอยู่ใต้ระบอบบางอย่างที่เอื้อให้คนบางคนทำผิดได้เพียงเพราะคนนั้นมีอำนาจเหนือกว่าอีกฝ่าย และพวกเขากำลังส่งเสริมมันอยู่
ตราบใดที่ยังมีระบบนี้ มันก็จะมีนีน่าและแคสซี่คนต่อไป
สุดท้าย ‘คนอนาคตไกลคนหนึ่ง’ อาจถูก ‘คนอนาคตไกลอีกคน’ ทำลายชีวิตไปเรื่อยๆ ถ้าระบอบอุบาทว์นี้ไม่ถูกโค่นลงสักที
Promising Young Woman เข้าชิงรางวัลออสการ์ 5 สาขาคือภาพยนตร์ยอดเยี่ยม, ผู้กำกับยอดเยี่ยม, นักแสดงนำหญิงยอดเยี่ยม (Carey Mulligan), บทภาพยนตร์ดั้งเดิมยอดเยี่ยม และการตัดต่อยอดเยี่ยม
เข้าฉายในโรงภาพยนตร์แล้ววันนี้
